تنظیم قرارداد پایه‌ای‌ترین و مهم‌ترین مرحله هر نوع همکاری است؛ چه همکاری تجاری، چه استخدامی، چه مشارکت و چه اجاره. یک قرارداد حرفه‌ای اگر درست نوشته شده باشد، می‌تواند جلوی ده‌ها اختلاف، سوء‌تفاهم، هزینه اضافی و ریسک حقوقی را بگیرد. اما اگر قرارداد ناقص باشد یا اصول قراردادنویسی در آن رعایت نشده باشد، کوچک‌ترین اختلاف می‌تواند مسیر همکاری را مختل کند.

در این مقاله، ۱۰ نکته طلایی و کلیدی را بررسی می‌کنیم نکاتی که نتیجه قوانین بالادستی، رویه حقوقی کشور و تجربه کارشناسان مرکز قرارداد پاژ در تنظیم قرارداد است.

چرا یادگیری نکات طلایی تنظیم قرارداد ضروری است؟

تنظیم قرارداد یعنی تبدیل یک توافق شفاهی به سندی مکتوب و قابل استناد که تک‌تک عناصر همکاری را تعریف می‌کند؛ از موضوع قرارداد گرفته تا تعهدات، مبلغ، مدت، ضمانت‌اجرا، فسخ و حل اختلاف.
یک قرارداد حرفه‌ای باید روشن، دقیق، قابل اجرا و هماهنگ با قوانین باشد. در غیر این صورت، حتی با امضای طرفین هم ضمانت اجرا و ارزش حقوقی کافی ندارد.

۱. مشخصات طرفین باید دقیق و قابل احراز باشد

هر قرارداد با طرفین آن شروع می‌شود و اگر مشخصات دقیق نباشد، حتی بهترین قراردادها هم بی‌اثر می‌شوند.
اطلاعاتی مثل نام کامل، کد ملی، شماره ثبت شرکت، سمت نماینده قانونی، نشانی دقیق، موضوع فعالیت و حدود اختیارات نماینده باید شفاف و کامل باشد.
کافی است فقط یک مورد مثلاً سمت اشتباه یا نشانی غلط داخل قرارداد بیاید تا اجرای قرارداد به مشکل بخورد.

۲. موضوع قرارداد باید شفاف و جزئی باشد

موضوع قرارداد مهم‌ترین بخش آن است.
موضوع باید کاملاً توصیفی، دقیق، قابل سنجش و بدون برداشت دوگانه باشد.
مثلاً: «ارائه خدمات مشاوره» یک موضوع کلی است و نمی‌توان آن را ارزیابی کرد.
اما «ارائه خدمات مشاوره حقوقی، شامل بررسی قراردادهای تجاری، به‌صورت ماهانه، طبق جدول خدمات» موضوع مشخص و قابل اندازه‌گیری است.

۳. مدت قرارداد باید تاریخ‌دار و قابل پیگیری باشد

یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات در قراردادها استفاده از عباراتی مثل «تا تکمیل پروژه» یا «طبق توافق طرفین» است.
در یک قرارداد استاندارد باید تاریخ شروع، تاریخ پایان، مرحله‌بندی زمان اجرا و شرایط تمدید یا تعلیق مشخص باشد.
این شفافیت، اختلافات آینده را به حداقل می‌رساند.

۴. مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت باید دقیق نوشته شود

تمام بخش‌های مالی قرارداد باید دقیق، شفاف و قابل پیگیری باشد: مبلغ کل، پیش‌پرداخت، اقساط، زمان پرداخت و شرایط تأخیر.
پرداخت مبهم، یکی از رایج‌ترین دلایل اختلافات حقوقی است.
در قراردادهای مالی، حتی یک جمله می‌تواند کل ساختار قرارداد را بی‌اثر کند.

۵. تعهدات طرفین باید جزئی، قابل اجرا و قابل استناد باشند

تعهدات کلی مثل «پیمانکار باید همکاری کند» یا «کارفرما باید پرداخت کند» هیچ ارزش اجرایی ندارد.
تعهدات باید با جزئیات تعریف شود: چه کاری، با چه استانداردی، در چه زمان و تحت چه شرایطی انجام شود.
این بند یکی از پایه‌های تنظیم یک قرارداد حرفه‌ای است.

۶. ضمانت‌اجرا؛ ستون امنیت قرارداد

بدون ضمانت‌اجرا یک قرارداد فقط یک توافق تشریفاتی است.

• وجه‌التزام برای تأخیر یا عدم انجام تعهد
• تضمین حسن انجام کار، سفته یا ضمانت بانکی

وجود ضمانت‌اجرا باعث می‌شود طرفین نسبت به تعهدات خود مسئول و پاسخ‌گو باشند.

۷. شرایط فسخ باید روشن و مبتنی بر قانون باشد

یکی از پرتکرارترین سؤالات کاربران درباره فسخ قرارداد است.
هر قرارداد باید دقیقاً مشخص کند:
در چه شرایطی می‌توان قرارداد را فسخ کرد، مسئولیت هزینه‌های انجام‌شده چیست، تکلیف تعهدات باقی‌مانده چه می‌شود و آیا جریمه فسخ وجود دارد یا خیر.
فسخ مبهم مساوی است با اختلاف قطعی در آینده.

۸. بند حل اختلاف؛ مسیر پیشگیری از بحران

هر قرارداد باید یک بند حل اختلاف واضح داشته باشد.
دو مسیر اصلی عبارت‌اند از داوری و مراجع قضایی.
تعیین داور، محل رسیدگی، حدود اختیارات داور و نوع رأی (لازم‌الاجرا یا غیرالزام‌آور) جزئیات مهمی هستند که باید از ابتدا مشخص شوند.
بدون این بند، هر اختلافی می‌تواند ماه‌ها روند همکاری را متوقف کند.

۹. پیوست‌ها و ضمیمه‌ها باید کامل و امضا شده باشند

پیوست‌ها از نقشه‌ها گرفته تا پروپوزال‌ها و جدول زمان‌بندی جزء جدایی‌ناپذیر قراردادند.
اگر ضمیمه‌ها شماره‌گذاری و امضا نشوند، در مراجع قانونی امکان انکار یا تفسیر محتوای آنها وجود دارد.
به همین دلیل، پیوست‌ها بخشی از متن قرارداد محسوب می‌شوند نه یک فایل جانبی.

۱۰. قرارداد باید مطابق قوانین آمره باشد

طبق قانون، هر شرطی که خلاف قانون، اخلاق یا نظم عمومی باشد اگر طرفین آن را پذیرفته باشند باطل است.
بنابراین قرارداد باید مطابق با قانون مدنی، قانون تجارت، قانون کار و آیین‌نامه‌های تخصصی حوزه فعالیت تنظیم شود.
این اصل، شالوده امنیت حقوقی هر قرارداد است.

نکات تکمیلی مهم

• تمام صفحات قرارداد، الحاقیه‌ها و پیوست‌ها باید امضا شوند.
• در متن قرارداد فضاهای خالی یا فاصله‌های غیرعادی قرار ندهید تا از الحاق بعدی جلوگیری شود.

دیدگاه تخصصی مرکز قرارداد پاژ

نوشتن یک قرارداد حرفه‌ای هنر و دانش همزمان است.
این ۱۰ نکته طلایی ستون‌های اصلی تنظیم قرارداد هستند و اگر هرکدامشان به‌درستی نوشته نشود، قرارداد در برابر اختلافات آینده آسیب‌پذیر خواهد شد.

اگر قصد تنظیم قرارداد، بازنویسی، بررسی یا اصلاح قرارداد را دارید،
کارشناسان «مرکز قرارداد پاژ» آماده‌اند تا برای شما یک قرارداد دقیق، قانونی، استاندارد و بدون ریسک تنظیم کنند.

سوالات متداول (FAQ)