قرارداد کار یکی از مهم‌ترین اسناد در هر محیط کاری است؛ سندی که چهارچوب رابطه کارگر و کارفرما را مشخص می‌کند و پایه‌ای برای مدیریت تعهدات، حقوق و نظم کاری محسوب می‌شود. بسیاری از اختلافات رایج در مراجع حل اختلاف زمانی شکل می‌گیرد که قرارداد کار به‌صورت دقیق، شفاف و مطابق قانون نوشته نشده باشد.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و قابل‌فهم برای مدیران، کارفرمایان و واحدهای منابع انسانی تهیه شده است. در این راهنما، مهم‌ترین نکات تنظیم قرارداد کار را بررسی می‌کنیم تا بتوانید قراردادی استاندارد، معتبر و بدون ریسک تنظیم کنید.

تعریف قرارداد کار

قرارداد کار براساس ماده ۷ قانون کار، توافقی است که طی آن کارگر در برابر دریافت مزد، کاری را تحت مدیریت و نظارت کارفرما انجام می‌دهد. قرارداد می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد، اما در عمل، قرارداد کتبی به‌عنوان سند قابل استناد، اهمیت بیشتری دارد.

یک قرارداد کار معتبر باید عناصر اصلی شامل هویت طرفین، شرح وظایف، مدت قرارداد، مزد و مزایا، بیمه، ساعت کار، نظم کاری و شرایط خاتمه همکاری را در خود داشته باشد.

ثبت دقیق مشخصات طرفین

اولین نکته در تنظیم قرارداد کار، درج کامل و دقیق اطلاعات طرفین است. این اطلاعات باید شامل نام و نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی دقیق و شماره تماس باشد. اگر کارفرما شخص حقوقی باشد، اطلاعات ثبتی شرکت و مشخصات نماینده قانونی باید اضافه شود.
ثبت ناقص یا مبهم مشخصات، اثبات رابطه کاری یا پیگیری حقوقی را دشوار می‌کند و ممکن است اساس قرارداد را زیر سؤال ببرد.

توضیح روشن موضوع کار

موضوع قرارداد باید به‌صورت واضح و مشخص نوشته شود. عباراتی مانند «انجام امور محوله» یا «انجام کارهای مربوط» مبهم هستند و باعث تفسیرهای متفاوت می‌شوند.
بهتر است کارفرما شرح وظایف دقیق کارگر را در قالب پیوست رسمی تنظیم و به قرارداد ضمیمه کند. این کار باعث می‌شود که حدود مسئولیت‌ها، معیارهای عملکرد و انتظارات سازمان از ابتدا مشخص باشد.

تعیین مدت قرارداد

مدت قرارداد یکی از عناصر مهم رابطه کاری است، اگر مدت قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود همچنین در قراردادهای موقت باید تاریخ دقیق شروع و پایان ذکر شود و در مشاغل پروژه‌محور، می‌توان از قرارداد کار معین استفاده کرد که براساس انجام یک کار مشخص تنظیم می‌شود.

شفافیت در مدت همکاری، از ادعاهایی مانند دائمی بودن شغل، تبدیل وضعیت یا مطالبه بازگشت به کار جلوگیری می‌کند.

حقوق و مزایا

● حقوق پایه باید مطابق بخشنامه سالانه شورای عالی کار درج شود.
● مزایای قانونی شامل حق مسکن، بن کارگری، حق اولاد، سنوات، اضافه‌کاری و مأموریت باید مشخص باشد.
● نحوه محاسبه اضافه‌کاری و نرخ‌های قانونی باید روشن نوشته شود.
● روش پرداخت حقوق (واریز بانکی یا نقدی) و تاریخ واریز باید دقیقاً مشخص شود.
● مسئولیت پرداخت حق بیمه و ارسال لیست بیمه برعهده کارفرماست و باید در قرارداد ذکر شود.

محل کار و ساعت کار

در قرارداد باید محل انجام کار، ساعات کار، نوع شیفت و روزهای تعطیل کارگر دقیقاً مشخص شده باشد. طبق قانون کار، ساعات کار نباید از ۴۴ ساعت در هفته تجاوز کند و هرگونه فعالیت مازاد بر این مقدار، مشمول اضافه‌کاری با پرداخت قانونی است تعیین دقیق ساعات و محل کار، از بروز اختلافات مربوط به غیبت، تأخیر، اضافه‌کار یا تغییر محل کار جلوگیری می‌کند.

الزام بیمه تأمین اجتماعی

طبق ماده ۱۴۸ قانون کار، بیمه از روز اول کار الزامی است.
در قرارداد باید ذکر شود:
کارفرما مکلف به بیمه‌کردن کارگر است، حق بیمه از تعهدات قانونی کارفرما محسوب می‌شود و هیچ توافقی برخلاف این موضوع معتبر نیست.
عدم ثبت بیمه، موجب جریمه‌های سنگین تأمین اجتماعی و مسئولیت‌های جدی برای کارفرما می‌شود.

شرایط فسخ قرارداد

شرایط فسخ باید مطابق قانون کار و بدون ابهام نوشته شود. کارفرما تنها در شرایط مشخص مانند قصور مکرر، عدم انجام وظایف یا رفتار خلاف آیین‌نامه انضباطی و آن هم پس از طی تشریفات قانونی حق فسخ دارد ، در قرارداد باید روشن شود که فرآیند رسیدگی به تخلفات چگونه است و پس از فسخ، تکلیف حقوق و مزایا چگونه تعیین می‌شود.

شرح وظایف و ارزیابی عملکرد

یکی از نکات مهم تنظیم قرارداد کار، تعیین نحوه ارزیابی عملکرد کارگر است معیارهای عملکرد، نحوه گزارش‌دهی و اهداف شغلی باید روشن باشند تا اختلافات مرتبط با کیفیت کار یا کم‌کاری قابل مدیریت باشد.
اضافه‌کردن یک پیوست جامع شامل شرح وظایف، بهترین روش برای ایجاد شفافیت و کاهش ریسک حقوقی است.

پیوست‌ها و مدارک تکمیلی

قراردادهای کار بدون پیوست‌های تکمیلی، معمولاً ناقص محسوب می‌شوند. پیوست‌هایی مانند شرح وظایف، آیین‌نامه انضباطی، جدول ساعت کاری، ساختار سازمانی و فرم‌های داخلی باید همراه قرارداد و با امضای طرفین باشند.
این پیوست‌ها در مراجع حل اختلاف نقش مهمی در اثبات تعهدات طرفین دارند.

رعایت مقررات قانونی

تمام بندهای قرارداد باید مطابق قانون کار تنظیم شوند هرگونه شرطی که خلاف قانون باشد، حتی در صورت امضای طرفین، فاقد اعتبار است بندهایی مانند حذف بیمه، افزایش ساعات کار بدون پرداخت اضافه‌کار، یا محرومیت کارگر از مرخصی قانونی، از نظر حقوقی باطل هستند. هماهنگی قرارداد با قوانین و مقررات، پایه‌ای‌ترین اصل تنظیم قرارداد کار است.

نکات تکمیلی

● تمام صفحات قرارداد و پیوست‌ها باید امضا شده و نسخه یکسانی از قرارداد به طرفین تحویل شود.
● متن قرارداد نباید دارای فضای خالی باشد تا امکان الحاق موارد جدید وجود نداشته باشد.

ارتباط با خدمات مرکز قرارداد پاژ

مرکز قرارداد پاژ با تخصص ویژه در تنظیم، بررسی و اصلاح انواع قرارداد، خدماتی شامل طراحی قراردادهای اختصاصی، بازبینی قراردادهای موجود، ارائه مشاوره درباره حقوق و مزایای قانونی و همراهی در اختلافات کارگری کارفرمایی را ارائه می‌دهد. استفاده از این خدمات به کارفرمایان کمک می‌کند از ابتدا ساختار همکاری را شفاف و مطابق قانون طراحی کنند.

جمع‌بندی و دیدگاه تخصصی پاژ

نکات مهم تنظیم قرارداد کار باید با دقت و درک صحیح از قانون کار رعایت شوند. این نکات شامل ثبت دقیق اطلاعات طرفین، تعیین موضوع کار، مدت همکاری، حقوق و مزایا، بیمه، شرح وظایف، شرایط فسخ و رعایت کامل مقررات قانونی است. اجرای این اصول، پایه یک رابطه کاری سالم و کم‌ریسک را شکل می‌دهد.

کارفرمایانی که قصد تنظیم یا اصلاح قرارداد کار دارند، می‌توانند از خدمات تخصصی «مرکز قراردادهای پاژ» برای تهیه قراردادی استاندارد، قانونی و بدون ریسک استفاده کنند.

سوالات متداول (FAQ)